Ograniczony zakres regulacji prawnej uprawnień do świadczeń wynika z dwóch podstawowych założeń początkowo dobroczynności publicznej, a potem opieki społecznej, a mianowicie jej uznaniowości i indywidualizacji świadczeń. Przy tych założeniach istotne było określenie właściwego organu, a pomocniczo źródeł sfinansowania świadczenia. Oba wskazane założenia stanowią fundamentalną podstawę opieki ? pomocy społecznej. Niemniej zakres uznaniowości, zgodnie z ogólną tendencją rozwoju prawa, ulegał pewnemu ograniczeniu, a masowość przypadków zmniejszała indywidualizację świadczeń na rzecz ich typizacji. Niezależnie od tego potrzeba kontroli urzędników przyznających świadczenia sprzyjała tworzeniu pewnych reguł, choćby w formie instrukcji o charakterze wewnętrznych aktów administracji oraz wskazówek prowadzenia określonej polityki. Brak odpłatności jako cecha opieki ? pomocy społecznej, powodował tylko potrzebę określenia środków finansowych w budżetach gmin i państwa w ramach prawa budżetowego i sposobu dokumentowania wydatków. Świadczenia o charakterze zwrotnym lub częściowo odpłatne stanowią określoną grupę, będąc niekiedy uzupełniającą formą w określonych prawnie przypadkach.
