Wydarzenia w Rosji

Rozwój wydarzeń w Rosji budził szczery niepokój autora Matki, który jesienią 1908 r. osiadł na Capri i przebywał tam do 1913 r. jako emigrant polityczny. Carat brał odwet za rewolucję, szczególnie ciężki w ponurych latach 1908-1911, latach masowych ekspedycji karnych i niemal codziennych egzekucji wyroków sądów polowych, latach pogromów żydowskich i warcholstwa czarnej sotni, a wreszcie ? rozpasania cenzury. W parze z reakcją polityczną szła reakcja ideologiczna. Górki nazwał później okres 1907 – 1917 najhaniebniejszym dziesięcioleciem w historii inteligencji rosyjskiej. Była to ocena przesadna, ale nastroje depresyjne zaciążyły na literaturze ówczesnej. Wymownym świadectwem kryzysu był rozpad ugrupowania ?Znanije”. Górki, chociaż odsunięty od bezpośredniego udziału w ruchu literackim, układał plany ideologicznego przeciwdziałania. Jego wystąpienia w sprawach literatury i krytyki przybierały ostre zabarwienie polityczne. Z jego inicjatywy i przy jego współudziale ukazały się dwa tomy publicystyki literackiej. Oba tytuły wyjaśniają wiele właściwości gatunku i struktury dzieła: stronice powieści zawarły ?historie pustej duszy” oraz epicką kronikę życia politycznego Rosji ówczesnej. Jest to ?ruchoma panorama epoki”. Ukazuje dzieje społeczeństwa rosyjskiego na przestrzeni kilkudziesięciu lat, prezentuje setki postaci z różnych warstw społecznych i środowisk, ukazuje ich losy w ścisłym powiązaniu z dziejowymi wydarzeniami, eksponuje batalie światopoglądowe, filozoficzno-spoleczne i literacko-artystyczne, portretuje ludzi w nieskończonym potoku zdarzeń techniką niemal filmową.